ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Ανδρέας Σχοινάς Κεντρική σελίδα Ο Πλάτων Ριβέλλης προλογίζει το έργο του Ανδρέα Σχοινά Για την γειτονιά Ο Ανδρέας Σχοινάς γράφει με τη φωτογραφική του μηχανή το ημερολόγιο της καθημερινότητας του. Σε μια συνοικία του Πειραιά ή σε ένα νησί των Κυκλάδων πλάθει τη δική του πραγματικότητα και δημιουργεί τις προσωπικές του αναμνήσεις. Σ' αυτές δεν έχουν θέση πρόσωπα σκληρά και αδιάφορα. Ούτε μίση και αγάπες. Ο Ανδρέας συλλέγει τους "οικείους" του και κτίζει τη γειτονιά του με χαμόγελο και τρυφερότητα. Με τον ίδιο τρόπο που φωτογραφίζει. Διακριτικά και τολμηρά. Δεν σφετερίζεται προσωπικές στιγμές, ούτε δημιουργεί φωτογραφικά αντικείμενα. Παρεμβαίνει με σεβασμό και οι "οικείοι" του τον προσκαλούν. Ο Ανδρέας Σχοινάς έφτιαξε με τις φωτογραφίες του μια γειτονιά δική του. Που ίσως να μην υπάρχει. Ισως ο ίδιος να την φαντάστηκε. Να την κατασκεύασε. Τον ευχαριστούμε που μας έκανε να πιστέψουμε σ' αυτήν. Γιατί κατάφερε να ταυτίσει την καταγραφή με το όνειρο. Για το γιαπί Το σχολείο και ο φωτογράφος Η πρωτοβουλία της Ελληνογερμανικής Αγωγής να αναθέσει στον Ανδρέα Σχοινά τη φωτογράφιση των εργασιών κτιριακής επέκτασης του σχολείου μου προκάλεσε μια μεγάλη και εξαιρετικά θετική έκπληξη. Το γεγονός της ανάθεσης συνιστά από μόνο του ένα μάθημα πάνω στον ρόλο της τέχνης και τη σχέση της με την καθημερινότητα μας. Ένα σχολείο δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο τρόπο να μορφώσει έμμεσα τους μαθητές του. Θα ήταν σχεδόν απλοϊκό και αφόρητα αναμενόμενο να αναθέσει η διεύθυνση του σχολείου τη φωτογράφιση του ολοκληρωμένου κτιρίου με στόχο την αποτύπωση της αρμονίας και της επιβλητικότητας του τελικού έργου. Με την επιλογή όμως της φωτογράφισης ενός εργοταξίου, ενός ταπεινού «γιαπιού», ερεθίζονται η σκέψη και το βλέμμα μας και προβάλλονται ανάγλυφα ο ρόλος και η δύναμη της τέχνης να μεταμορφώνει και να αποκαλύπτει το άγνωστο και όχι να αποτυπώνει το αυτονόητο. Εν προκειμένω το αδιάφορο και το ευτελές, με τη διαμεσολάβηση του δημιουργού φωτογράφου, μεταμορφώνεται σε ενδιαφέρον και πολύτιμο. Η αισθητική πλευρά των συγκεκριμένων φωτογραφιών του Ανδρέα Σχοινά συμβαδίζει με (και ταυτόχρονα αντιπαρατίθεται προς) τη νοηματική τους λειτουργία. Αφενός, δηλαδή, διαπιστώνουμε την πλαστικότητα και το οπτικό ενδιαφέρον του (ακόμα) φτωχού και ημιτελούς αντικειμένου και αφετέρου μέσα από τη λεπτομέρεια της υπό ανέγερση οικοδομής προβάλλει και υπογραμμίζεται η μελλοντική της ολοκλήρωση. Έτσι δεν είναι μόνον η λεπτομέρεια που παραπέμπει στο σύνολο, αλλά και το παρόν που συνδιαλέγεται με το μέλλον. Αν η ιδέα της φωτογραφικής απεικόνισης του εργοταξίου ήταν προκλητική και πρωτότυπη, άλλο τόσο ασυνήθιστη ήταν η επιλογή του φωτογράφου. Ο Ανδρέας Σχοινάς συνδυάζει ένα σπάνιο φωτογραφικό ταλέντο με μια μεγάλη δημιουργική εμμονή. Τον γνωρίζω ως φωτογράφο και συνεργάτη μου εδώ και είκοσι χρόνια, στη διάρκεια των οποίων δεν πέρασε βδομάδα χωρίς να με εκπλήξει με μια συνεχώς ανανεωμένη και εκτυφλωτική φωτογραφική παραγωγή. Το παράξενο όμως είναι ότι οι φωτογραφίες του ασχολήθηκαν πάντοτε με την εικόνα του ανθρώπου και τις στιγμές της ζωής του και σχεδόν ποτέ με τα υλικά έργα του. Πολύ λίγες είναι οι περιπτώσεις που ο φακός του στρέφεται σε σπίτια ή χώρους. Η επιλογή του επομένως ως φωτογράφου των κτιρίων είναι σχεδόν προκλητική και γι' αυτό πετυχημένη και ευφυής. Αποδεικνύεται όμως ότι η αλλαγή θέματος ωφέλησε και τον ίδιο τον φωτογράφο που κατάφερε να ανανεωθεί χωρίς να αλλοιωθεί. Η αισθητική αξιοποίηση των χώρων δεν εξώκειλε σε αισθητισμούς και ακραίους φορμαλισμούς, αλλά διατήρησε τη διακριτική σεμνότητα που χαρακτηρίζει όλο το έργο του Ανδρέα Σχοινά. Παράλληλα, το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται από μια υπαινικτική ανθρώπινη παρουσία κρυμμένη πίσω από τη γεωμετρία των χώρων. Η παρουσία αυτή καταλαμβάνει αντίθετα το προσκήνιο, όταν ο Σχοινάς επανέρχεται στην αγαπημένη του σχέση με τους ανθρώπους και φωτογραφίζει τους εργάτες του εργοταξίου με έναν τρόπο που παραπέμπει στη δημιουργική σχέση τους με το έργο. Έτσι, γίνεται φανερό ότι πίσω από την αρμονία του υλικού έργου που αποτύπωσε ο φακός υπάρχουν τα χέρια των ανθρώπων που το έκτισαν και η πνοή εκείνων στους οποίους απευθύνεται και που δεν είναι άλλοι από τους μαθητές, τους οποίους και πάλι ο Σχοινάς φροντίζει να αποτυπώσει σαν μικρές φιγούρες που παίζουν στους ολοκληρωμένους πλέον χώρους. Η πρωτοβουλία της Ελληνογερμανικής Αγωγής συγκεντρώνει μερικές παραμέτρους που για έναν θεωρητικό και δάσκαλο της φωτογραφικής τέχνης σαν εμένα είναι εξαιρετικά εικονοκλαστικές και γι’ αυτό πολύτιμες. Πρώτον, συνδέει την τέχνη με το ασήμαντο, κάτι που συνιστα και την ουσία της. Δεύτερον, παραδίδει στην καλλιτεχνική φωτογραφία μια περιοχή που κανονικά ανήκει στην εφαρμοσμένη φωτογραφία, αποδεικνύοντας ότι μια διαφορά προσέγγισης είναι και διαφορά περιεχομένου. Τρίτον, εμπιστεύεται έναν δημιουργό για την καλλιτεχνική αξία του και όχι για την εμπειρία του σε μια συγκεκριμένη θεματολογία, τονίζοντας έτσι ότι τα θέματα υποκύπτουν στον καλλιτέχνη και γίνονται εργαλεία του ύφους του. Τέταρτον, προχωράει στην έκδοση των φωτογραφιών σε ένα λεύκωμα, κάτι που αποτελεί την ιδανική διέξοδο και ολοκλήρωση κάθε φωτογραφικού δημιουργικού έργου. Πέμπτον, εντάσσει τη φωτογραφική έκθεση στον καθημερινό χώρο του σχολείου, και έτσι ερεθίζει το πνεύμα των μαθητών υπογραμμίζοντας τη διαφορετική αξία που μια καλλιτεχνική ματιά μπορεί να προσδώσει σε έναν γνώριμο τους χώρο. Είναι γνωστό ότι στις μέρες μας η φωτογραφία τείνει να γίνει ένα διακοσμητικό στοιχείο που συνοδεύει και εικονογραφεί κάθε δραστηριότητα, με κίνδυνο να υποστεί βλάβη η ίδια η φωτογραφία και να ανατραπεί η αναγνώριση της σαν μια αυτόνομη και ιδιόρρυθμη καλλιτεχνική γλώσσα. Εντούτοις η απανταχού παρούσα φωτογραφία απουσιάζει συχνά από τα σχολεία, ενώ ακριβώς εκεί θα πρόσφερε και τις μεγαλύτερες υπηρεσίες. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι το αδύνατο σημείο της οργανωμένης παιδείας στη χώρα μας είναι η απουσία από τα σχολεία του καλλιτεχνικού γεγονότος σαν ιστορία, σαν πρακτική, σαν διδασκαλία και σαν εκδηλώσεις και ότι η φωτογραφία παρουσιάζεται σαν μια προνομιακή ευκαιρία να καλυφθεί αυτό το κενό με τρόπο προσιτό, αλλά και δημοφιλή για τα παιδιά της γενιάς των εικόνων. Η συνάντηση της Ελληνογερμανικής Αγωγής και του Ανδρέα Σχοινά είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και γι' αυτό αξίζει την υποστήριξη και τους επαίνους όλων. Πλάτων Ριβέλλης