|
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Σπύρος Παπαλουκάς
Έργα του Παπαλουκά
Χρύσανθος Χρήστου
Ακαδημαϊκός, Ιστορικός της Τέχνης
ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΠΑΛΟΥΚΑΣ
Από τον τόμο Σπύρος Παπαλουκάς-Ζωγραφική, εκδ. Ιονικής Τράπεζας, Αθήνα 1995
[... ] Ζωγράφος του χρώματος περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, ο Παπαλουκάς κατορθώνει πάντα να ολοκληρώνει με θαυμάσιο τρόπο τις αναζητήσεις του και να πλουτίζει την εκφραστική του γλώσσα. Και κάνει ιδιαίτερη εντύπωση ότι όχι μόνο στην κοσμική, αλλά και στη θρησκευτική του ζωγραφική, νωπογραφία και φορητή εικόνα, με κατοχή των κατακτήσεων του παρελθόντος, δεν περιορίζεται στα καθιερωμένα πλαίσια. [... ]
[... ] Το πέρασμα του από τον νεοεμπρεσιονισμό, που έχουμε σε μερικές προσπάθειές του, θα του δείξει το δρόμο για την ασφάλεια και τη σαφήνεια της σύνθεσης, και η μελέτη των διατυπώσεων του κύκλου των Ναμπί θα τον οδηγήσει στη δύναμη υποβολής του χρώματος και, στη συνέχεια, στον πλούτο της ζωγραφικής του Σεζάν. Έτσι, σε μια σειρά έργων του θα χρησιμοποιήσει το χρώμα σαν ογκομετρική περισσότερο αξία, που θα τον απομακρύνει από την εξωτερική ρεαλιστική περιγραφή και θα του δώσει τη δυνατότητα να τονίσει τα δομικά χαρακτηριστικά και να εκφράσει το εσωτερικό περιεχόμενο των θεμάτων του.
Η εργασία του στο Άγιον Όρος και η εξοικείωση του με μεγάλες κατακτήσεις της βυζαντινής ζωγραφικής θα τον υποχρεώσει, όπως ομολογεί ο ίδιος, να προχωρήσει όλο και περισσότερο στις προσωπικές αναζητήσεις. Όπως λέει ο ίδιος σε ερώτηση για το πώς τον επηρέασε η βυζαντινή ζωγραφική:
« Μου έδωσε την πίστη σε κάθε τι που μου ήταν ακόμη αναζήτηση. Έτσι πάνω στον Άθω είδα καθαρά πώς η τέχνη σε κάθε μεγάλη εποχή της δεν είναι παρά φόρμα και χρώμα, πού έπρεπε να έχουν ανταπόκριση σε μια μορφή, που πάλευε να συλλάβει ένας ολόκληρος λαός. Λέγοντας "μορφή " εννοώ ένα σύνολο αισθητικών κανόνων που σύμφωνα μ' αυτό ένα λαός και μια εποχή θεραπεύουν τις ανάγκες της ζωής».
Τις πεποιθήσεις του αυτές τις έχουμε σε έργα του από το Άγιον Όρος, τους αρσανάδες, τα μοναστήρια και τα εσωτερικά του, προσπάθειες στις οποίες ο Παπαλουκάς θα περάσει στο καθαρά προσωπικό εκφραστικό του ιδίωμα. Πρόκειται για έργα τα οποία, ενώ διαφαίνεται η γνωριμία και η χρησιμοποίηση τύπων των Ναμπί με το κάπως συμβολικό περιεχόμενο του χρώματος, είναι περισσότερο η επικράτηση καθαρά προσωπικών διατυπώσεων που δίνει τον τόνο. Είναι η έμφαση στις μεγάλες χρωματικές επιφάνειες και η αποφυγή των τονικών διαβαθμίσεων, ο τονισμός των δομικών στοιχείων του θέματος και ακόμη η αξιοποίηση του ρόλου του φωτός, που κινούνται σε νέες κατευθύνσεις. [... ]
[... ] Τα έργα του όλο και περισσότερο απαλλάσσονται από τα επιφανειακά στοιχεία των θεμάτων του, για να δώσουν τη θέση τους στα ουσιαστικά ζωγραφικά χαρακτηριστικά. Δεν είναι στη μία ή την άλλη περίπτωση το τί εικονίζεται, αλλά πώς εκφράζεται μια συνάντηση του καλλιτέχνη με το θέμα του. Μια συνάντηση που μεταβάλλει την εξωτερική συγκινησιακή φόρτιση σε εκφραστικές αξίες, βασισμένες στον χαρακτήρα του μορφοπλαστικού του λεξιλογίου και την ελευθερία της σύνθεσης. [... ] [... ]
Σε αντίθεση με τον Παρθένη, που δύσκολα θα μπορούσε να πει κανείς ότι έχει μαθητές, ακόμη και συνεχιστές, ο Παπαλουκάς έχει, και μάλιστα με γόνιμο και προσωπικό έργο. Χωρίς να είναι απαραίτητο να μείνει κανείς σε ονόματα, διαπιστώνει ότι μια σειρά από δημιουργούς που ακολουθούν συνεχίζει στο δικό του δρόμο τις αναζητήσεις της. Στην τοπιογραφία ιδιαίτερα, το έργο του Παπαλουκα, μαζί με του Μαλέα και του Μιχαήλ Οικονόμου, γίνεται καθοριστική αφετηρία για νέους ομοτέχνους του να προχωρήσουν πιο θαρρετά μακρύτερα.
Η γόνιμη χρησιμοποίηση παραδοσιακών τύπων, αλλά μαζί με τις κατακτήσεις των συγχρόνων τάσεων με προσωπικό τρόπο, επιτρέπει σε μερικούς πιο προικισμένους και τολμηρούς απ' αυτούς να σκάψουν βαθύτερα για να μπορέσουν να βρουν το δρόμο τους. Τα γόνιμα στοιχεία της προσφοράς του, ελευθερία από την παράδοση και ανεξαρτησία από την οπτική πραγματικότητα, αξιοποίηση των καθαρά ζωγραφικών αξιών — μορφοπλαστικό λεξιλόγιο, καθοριστικός ρόλος του χρώματος και του φωτός, έμφαση στα δομικά χαρακτηριστικά- επιτρέπουν σε όλο και νέες διατυπώσεις. Αυτά άλλωστε είναι και τα στοιχεία που έδωσαν τη δυνατότητα στον Παπαλουκά να δώσει μερικές από τις πιο σημαντικές και ολοκληρωμένες του διατυπώσεις. Να μας δώσει μια ζωγραφική που διακρίνεται για την πηγαιότητα και τη γνησιότητα των αναζητήσεών του, την ειλικρίνεια και τον πλούτο της εκφραστικής γλώσσας, την ποιότητα και την αλήθεια των διατυπώσεών του.
|
|
|
