 |
Η ΚΥΡΙΑ ΘΕΟΤΟΚΟΣ (ΜΡ ΘΥ)
Κλασική σύνθεση της Παναγίας ένθρονης με τον μικρό Χριστό στην αγκαλιά της.
|
 |
Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ
Από τις πιο επιβλητικές και σημαντικές απεικονίσεις του Ιησού Χριστού.
|
 |
Λεπτομέρεια του έργου αριθ. 9. Τα χέρια της Παναγίας και του μικρού Χριστού.
|
 |
Το άνω μέρος του έργου αριθ. 9. Το βλέμμα της Παναγίας και του μικρού Χριστού μαρτυρούν τη δεξιοτεχνία του Πανσέληνου στήν επεξεργασία των επί μέρους λεπτομερειών.
|
 |
Η κεφαλή της Παναγίας, λεπτομέρεια του έργου αριθ. 9. Τό πρόσωπο διακρίνει νεανικό σφρίγος αλλά και αγνότητα.
|
 |
Η κεφαλή του Ιησού Χριστού, λεπτομέρεια του έργου αριθ. 10.
Το πρόσωπο του «κάλλει ωραίου» διακρίνει ιλαρότητα και ταυτόχρονα τα θεία χαρακτηριστικά του Κυρίου Παντοκράτορος.
|
 |
Ο μικρός Χριστός, λεπτομέρεια του έργου αριθ. 9.
|
 |
Ο ΑΝΑΠΕΣΩΝ
Ένας από τους τύπους ιστόρησης του Χριστού ως «Αναπεσόντος». Στον άλλο τύπο εικονίζεται μεταξύ αγγέλου, που κρατάει τα σύμβολα του Πάθους, και της Παναγίας, που σαν στοργική μητέρα σκεπάζει τον μικρο Ιησού με ένα σεντόνι. O εικονογραφικός αυτός τύπος απαντάει στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια από τον 13ο αιώνα. Ο τύπος του Πρωτάτου είναι απλός, ο Ιησούς εικονίζεται μισοξαπλωμένος σε λίκνο, με το σώμα στραμμένο προς τα δεξιά, με το κεφάλι στηριγμένο στον αγκώνα του δεξιού χεριού. Το θέμα απουσιάζει εξ ολοκλήρου από την κρητική σχολή, υπάρχει όμως στον σύνθετο τύπο στο καθολικό της μονής Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους, όπου ιστορήθηκε από τον αρχηγέτη της Θεοφάνη τον Κρήτα. Προέρχεται από το μθ' 9 της Γενέσεως: αναπεσών εκοιμήθη ως λέων και ως σκύμνος· τις εγερεί αυτόν; Το έργο του Πανσέληνου έχει χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο σε πολλές παραστάσεις στον ελλαδικό και στον βαλκανικό χώρο.
|
 |
Ο ΤΙΜΙΟΣ ΠΡΟΔΡΟΜΟΣ(κεφαλή)
Όλη η τραχύτητα και σκληρότητα της ζωής του Τιμίου Προδρόμου στην έρημο αποτυπώνεται στο ασκητικό πρόσωπό του, καθώς και η ιερότητα του βαπτιστή του Χριστού. Το έργο του Πανσέληνου είναι το πρότυπο πολλών μεταγενέστερων απεικονίσεων του αγίου και κυρίως όσων ακολούθησαν ή επηρεάσθηκαν από τη μακεδονική σχολή.
|
 |
Το χέρι του Τιμίου Προδρόμου, λεπτομέρεια του έργου αριθ.17. Το ασκητικό χέρι του αγίου σε σχήμα ευλογίας, φθαρμένο δυστυχώς από ρωγμές στον τοίχο και από άλλες καταστροφές.
|
 |
Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΕΤΡΟΣ
Διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση, σε αντίθεση με την τοιχογραφία του αποστόλου Παύλου (βλ.αριθ. 20).
|
 |
Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ
Παρά τις σοβαρές φθορές που υπέστη η τοιχογραφία, διατηρείται η εκφραστικότητα που προσέδωσε στο πρόσωπο του πρωτοκορυφαίου αποστόλου o Πανσέληνος. Τα πολυάριθμα ειλητάρια υποδηλώνουν τις επιστολές προς Εκκλησίες και λαούς που απηύθυνε κηρύσσοντας τον χριστιανικό λόγο.
|
 |
Η κεφαλή του αποστόλου Πέτρου, λεπτομέρεια του έργου αριθ.19. Μια φθορά στο αριστερό μάτι αλλοιώνει την απόλυτη συμμετρία του προσώπου.
|
 |
Η κεφαλή του αποστόλου Παύλου, λεπτομέρεια του έργον αριθ. 20. Οι φθορές του χρόνου δεν άγγιξαν τον μορφασμό που έχει αποτυπωθεί από τον καλλιτέχνη με την κίνηση που προσδίδει στο στόμα του αγίου.
|
 |
Ο ΑΓΙΟΣ ΑΡΤΕΜΙΟΣ
Ίδιος Χριστός εικονίζεται στο πρόσωπο ο άγιος μάρτυρας. Ο Διονύσιος ο εκ Φουρνά στην Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης υποδεικνύει για την ιστόρησή του: Ο άγιος Αρτέμιος όμοιος του Χριστού το είδος.
Ο άγιος ήταν δούκας και αυγουστάλιος στην Αλεξάνδρεια και του είχε δοθεί από τον Μ. Κωνσταντίνο το αξίωμα του πατρικίου. Υπέστη φοβερά μαρτυρία, γιατί αντιτάχθηκε στον Ιουλιανό τον Παραβάτη και τους διωγμούς του κατά των χριστιανών της Αντιοχείας, όπου μετέβη για να τον σταματήσει. Του πήραν το κεφάλι με ξίφος. Το σκήνωμά του βρισκόταν στον ναό του Τιμίου Προδρόμου Οξείας στήν Πόλη. Η ομοιότητα του προσώπου του με εκείνο του Χριστού υποδηλώνει τη θέωσή του.
|
 |
Η κεφαλή του αγίου Αρτεμίου, λεπτομέρεια του έργου αριθ. 23.
Η φθορά στο δεξί μάτι δεν εμποδίζει τη σύγκριση των χαρακτηριστικών του προσώπου του με τα χαρακτηριστικά του Ιησού Χριστού (βλ.αριθ. 14).
|
 |
Ο ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ο ΜΥΡΟΒΛΗΤΗΣ
Ο πολιούχος και προστάτης της Θεσσαλονίκης μεγαλομάρτυρας άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης, με το γνώριμο πρόσωπο, υπήρξε προτυπο για τους μεταγενέστερους αγιογράφους. Εικονίζεται από τον Πανσέληνο όρθιος να κρατάει με το δεξί χέρι δόρυ και με το αριστερό τόξο με δύο βέλη. Πίσω διακρίνεται η ασπίδα του. Τα μαλλιά του στολίζει παρόμοιο με του αγίου Γεωργίου διάδημα (βλ. αριθ.26). Έζησε στα χρόνια του Διοκλητιανού (284-304) και του Μαξιμιανού (286-305). Μαρτύρησε, όταν ο δεύτερος βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου με την προσευχή του κρατούμενου στο βαλανείο, που βρισκόταν δίπλα στο στάδιο, αγίου Δημητρίου, ο χριστιανός νέος Νέστορας νίκησε τον θηριώδη παλαιστή Λυαίο. Ο Μαξιμιανός δεν περιορίσθηκε, μετά από το απρόβλεπτο αυτό, στη θανάτωση του Νέστορα, αλλά έδωσε εντολή να λογχίσουν και τον άγιο.
Η Θεσσαλονίκη σήμερα κοσμείται με μεγαλόπρεπο ναό προς τιμήν του, όπου φυλάσσονται τα ιερά λείψανά του, και είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα των Βαλκανίων. Έχει σχήμα πεντάκλιτης βασιλικής με ξύλινη στέγη και ανεγέρθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, κοντά στον χώρο όπου μαρτύρησε ο άγιος. Η ανέγερση του αρχικού ναού τοποθετείται στο 413. Ο σημερινός ναός είναι αποτέλεσμα της αναστήλωσης (1949) μετά τη μεγάλη πυρκαγιά τον 1917, που κατέστρεψε το μνημείο. Στο μακρύ αυτό χρονικό διάστημα από τον 5ο έως τον 20ο αιώνα το κτίσμα υπέστη επισκευές, προσθήκες και διαρρυθμίσεις. Το 1490 ή το 1491, επί σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄ (1481-1512) μετατράπηκε σε τζαμί με την ονομασία «Κασημιέ». Οι τοιχογραφίες (1308) του παρεκκλησίου του Αγίου Ευθυμίου αποδίδονται στον Πανσέληνο.
Τα λείψανα του αγίου μεταφέρθηκαν στη Θεσσαλονίκη από το San Lorenzo in Campo της Ιταλίας, όπου είχαν μεταφερθεί στα μεσαιωνικά χρόνια,, με ενέργειες του σημερινού Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Παντελεήμονα Β'.
|
 |
Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ο ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΣ
Πρωτάτο, Καρυές Αγίου Όρους. Έργο του Μανουήλ Πανσέληνου (1290).
Στο νεανικό πρόσωπο του μεγαλομάρτυρα αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, του «καβαλάρη αγίου της Ρωμιοσύνης», όπως τον έχει χαρακτηρίσει, καθώς και τον άγιο Δημήτριο, ο Φώτης Κόντογλου, αποτυπώνεται όλη η αγιότητα της ωραίας ψυχής του, της αφιερωμένης εξ ολοκλήρου στον Χριστό. Γεννημένος στην Καππαδοκία, ανήκε σε σπουδαία οικογένεια. Επί Διοκλητιανού (284-304) έγινε μέλος του Τάγματος των Τριβούνων και ανελίχθηκε στο αξίωμα του κόμητα. Όταν όμως ο αυτοκράτορας άρχισε τους διωγμούς κατά των χριστιανών, αντιτάχθηκε με σθένος προς αυτόν, χωρίς να πτοηθεί από τις απειλές του. Κανένα από τα φρικτά μαρτύρια που του επιφύλαξαν δεν τον άγγιξε, με αποτέλεσμα να έλθει στη χριστιανική πίστη και η ίδια η γυναίκα του αυτοκράτορα Αλεξάνδρα. Εξοργισμένος ο Διοκλητιανός διέταξε να του πάρουν το κεφάλι.
Συνήθως παριστάνεται έφιππος νά φονεύει τον δράκοντα. Ιστορούνται επίσης τα μαρτύρια και o αποκεφαλισμός του. Εδώ εικονίζεται όρθιος με το δεξί χέρι κρατάει το ξίφος του και με το αριστερό τη φαρέτρα με τα βέλη. Πίσω φαίνεται η ασπίδα του και την πλούσια κόμη του στολίζει διάδημα (που υποδηλώνει το άξίωμά του), όμοιο με του αγίου Δημητρίου.
|
 |
Το δόρυ που φέρει ο άγιος Δημήτριος, λεπτομέρεια του έργου αριθ. 25. Με σταθερότητα o άγιος κρατάει την κορυφή του που καταλήγει στη λόγχη.
|
 |
Το τόξο και τα βέλη που κρατάει ο άγιος Δημήτριος, λεπτομέρεια του έργου αριθ. 25. Το αριστερό χέρι έχει ζωγραφισθεί με λεπτότητα και κάθε λεπτομέρεια. Θαρρεί κανείς ότι ο άγιος ετοιμάζεται να περάσει το ένα βέλος στο τόξο.
|
 |
Ο ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ O ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ
Πρωτάτο, Καρυές Αγίου Όρους. Έργο του Μανουήλ Πανσέληνου (1290).
Ο προστάτης άγιος των θαλασσινών, απεικονίζεται από τον Πανσέληνο στη γνώριμη ώριμη μορφή, φορώντας αρχιερατικά άμφια και ευλογώντας. Στο σωζόμενο τμήμα της τοιχογραφίας του ίδιου καλλιτέχνη στη Μεγίστη Λαύρα, ο άγιος στρέφει ελαφρά το βλέμμα δεξιά, ενώ το πρόσωπο έχει κλίση προς τα αριστερά του. Αντίθετα στο Πρωτάτο ο άγιος εικονίζεται κατά μέτωπο.
|
 |
Η κεφαλή τον αγίου Νικολάου, λεπτομέρεια του έργου αριθ. 29. Η φθορά δημιουργήθηκε προφανώς από τοποθέτηση σωλήνα.
|
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)
)