ΚΡΙΤΙΚΕΣ / ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΘΑΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΥ Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας Τέχνης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γιώργος Κεφαλληνός “Δημιουργός που μοχθεί…” Ο Γιώργος Κεφαλληνός παρουσιάζει σε ατομική έκθεση το έργο του, το οποίο αποτελεί αναδρομή στους βασικούς σταθμούς της πορείας του σε ότι αφορά την χαρακτική. Χωρίς ποτέ να απουσιάζει από το εικαστικό γίγνεσθαι, αφού συχνά συμμετείχε σε ομαδικές εκθέσεις, και κυρίως χωρίς ποτέ να σταματήσει να δουλεύει και να πειραματίζεται πάνω στις τεχνικές που χρησιμοποιεί, ο δημιουργός μας αποκαλύπτει τώρα τους καρπούς μιας εργασίας τριάντα χρόνων, που έχει σαν κύριο γνώρισμα τη συνέπεια και την ποιότητα των διατυπώσεων του. Καλλιτέχνης που ασχολείται και με τη ζωγραφική αλλά το κύριο βάρος της δημιουργικότητας του απορροφά η χαρακτική, στην οποία ολοκληρώνονται οι εκφραστικές του δυνατότητες, έχει αποκλειστικό ενδιαφέρον για την περιοχή της ξυλογραφίας, ασπρόμαυρης ή έγχρωμης, τεχνικής που, όπως θεωρεί ο ίδιος, του δίνει την ευκαιρία να μεταφέρει στο χαρτί με τον καλύτερο τρόπο την έμπνευση του και να καταγράψει τις αναζητήσεις του. Με ελεύθερες σπουδές και με το χάρισμα να έχει ανοιχτό πνεύμα, να μην αρκείται σε ό,τι έχει πετύχει αλλά να προχωρεί διευρύνοντας τους πειραματισμούς του, ο Κεφαλληνός κάνει τα πρώτα βήματα του στη χαρακτική στηριζόμενος αποκλειστικά στη χρησιμοποίηση του άσπρου και του μαύρου. Η τεχνική της αναγλυφοτυπίας, κατηγορία της οποίας είναι η ξυλογραφία, στην οποία τυπώνονται τα μέρη της ξύλινης πλάκας τα οποία εξέχουν αφού έχει γίνει η χάραξη, δίνει απεριόριστες εκφραστικές δυνατότητες που προέρχονται από τις αντιθέσεις του άσπρου και του μαύρου ή από τη συνεργασία των ενδιάμεσων τόνων. Δουλεύοντας είτε στην ξύλινη πλάκα είτε στο λινόλεουμ, ένα είδος τεχνητού ξύλου που έχει το πλεονέκτημα ότι χαράζεται πολύ εύκολα, ο χαράκτης εκμεταλλεύεται αυτές τις συγκρούσεις και τις τονικές διαβαθμίσεις για να ολοκληρώσει τη φωνή των έργων του. Χαρακτηριστικό σημείο για τον τρόπο με τον οποίο ο Κεφαλληνός αντιλαμβάνεται την εκτέλεση των χαρακτικών του είναι ότι δεν χρησιμοποιεί την πρέσσα για την εκτύπωση τους. Με μια επίμονη και μακρά διαδικασία τυπώνει πιέζοντας ο ίδιος το χαρτί πάνω στην ανάγλυφη επιφάνεια και ασκώντας διαφορετική πίεση στο κάθε σημείο καθορίζει την ποσότητα και την πυκνότητα του χρώματος που θέλει. Αυτό τον οδηγεί σε μια χειρονακτική και ταυτόχρονα απόλυτα πνευματική εργασία, κοπιαστική αλλά εξόχως δημιουργική αφού η έστω και στο τελικό στάδιο έλλειψη μηχανικής παρέμβασης αυξάνει σε σημαντικό βαθμό την ικανοποίηση της προσωπικής δημιουργίας. Ταυτόχρονα καθορίζει ως ένα βαθμό και τον αριθμό των παραγομένων αντιτύπων, που παραμένει πάντα μικρός. Με ενδιαφέρον για πολλές θεματογραφικές περιοχές, κυρίως όμως για την τοπιογραφία, την ηθογραφία και τη νεκρή φύση, δίνει και στα πιο απλά αντικείμενα που εικονογραφεί μια ξεχωριστή πνοή. Αν σταθούμε στα πρώτα του χαρακτικά, μπορούμε να δούμε πως ο Κεφαλληνός μετατρέπει κοινά θέματα σε αισθητικές αξίες. Με τις αδρές γραμμές και τις έντονες αντιθέσεις άσπρων και μαύρων τμημάτων, την τάση για περιορισμένη σχηματοποίηση και τον τονισμό της πλαστικότητας, τη συγκέντρωση στο ουσιαστικό περιεχόμενο και την έμφαση στη συνθετική ισορροπία, ο Κεφαλληνός αποδεικνύει από τις πρώτες του κιόλας προσπάθειες την άνεση του στην επεξεργασία του υλικού του και ακόμη σαφέστατα την ικανότητα του να δίνει ζωή στις μορφές του. Σ' αυτά τα πρώτα ασπρόμαυρα χαρακτικά καθώς και σε ορισμένα έγχρωμα από την ίδια περίοδο κυριαρχεί η σχεδιαστική ακρίβεια που υπογραμμίζει τον ρεαλιστικό χαρακτήρα τους, καθώς και η αγάπη για το ανεκδοτολογικό, το κοινό και το καθημερινό, ενώ τεχνικά χρησιμοποιείται άλλοτε η αντίθεση του άσπρου και του μαύρου και άλλοτε το ομαλό πέρασμα στις τονικές διαβαθμίσεις με τα πολλά γκρίζα για να εκφραστεί ο χαρακτήρας του θέματος. Το πέρασμα του στην έγχρωμη ξυλογραφία αποδεικνύει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό ότι ο χαράκτης έχει τη δυνατότητα να ανοίγει καινούργιους δρόμους και να ανανεώνει τη μορφοπλαστική του γλώσσα. Σε μια ολόκληρη σειρά έργων, κυρίως από την τελευταία περίοδο, ο Κεφαλληνός περνά στο πεδίο των αφαιρετικών διατυπώσεων, τονίζοντας περισσότερο τα λυρικά στοιχεία. Μένοντας θεματογραφικά στην περιοχή της τοπιογραφίας περνά από την ακρίβεια του σχεδίου της πρώτης φάσης του στις περισσότερο ζωγραφικές αξίες. Τα γραμμικά θέματα και η πλαστικότητα υποχωρούν, τα περιγράμματα χάνονται και το χρώμα με τα αλλεπάλληλα τυπώματα του και τον πλούτο του μεταφέρει μια καθαρά ποιητική διάσταση. Δημιουργός που μοχθεί πάνω από την ξύλινη πλάκα ο Κεφαλληνός, δείχνει με την ποιότητα του έργου του τη συνέπεια και τη συνεχή ανανέωση του μορφοπλαστικού του ιδιώματος, την εμμονή του για τεχνική αρτιότητα και την αγάπη του γι' αυτό που κάνει. Και είναι γεγονός που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση ότι ευρισκόμενος πάνω στην ακμή του υπόσχεται να πει πολλά ακόμη με τη χαρακτική του.