ΚΡΙΤΙΚΕΣ / ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ
ΜΑΝΤΩ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΟΥ
Επίτιμη Διευθύντρια του Νομισματικού Μουσείου, Αρχαιολόγος, Νομισματολόγος
"Βάσος Καπάνταης - Μετάλλια"
"οι ήχοι χάθηκαν,
ο ήλιος στάθηκε,
ο χρόνος μέτραγε,
η Σμύρνη ορθή περίμενε."
Βάσος Καπάνταης
"Εν Περγάμω"
Η σφραγιστική τέχνη του Βάσου Καπάνταη μοιάζει με γέφυρα πού ενώνει την αρχαία με τη σύγχρονη εποχή. Τα έργα του δουλεμένα με τα αρχαία βιώματα της τέχνης είναι ταυτόχρονα δημιουργήματα σύγχρονα, πού εκφράζουν με τον ιδανικότερο τρόπο τις πραγματικές αξίες της ζωής. Ανεπανάληπτες δημιουργίες, με βαθύ συμβολισμό, τα μετάλλια του γλύπτη Βάσου Καπάνταη μας φέρνουν θαυμαστά και βαθυστόχαστα μηνύματα από τα παρελθόντα και τα μελλούμενα.
Κάθε δημιουργία του είναι και μια αναφορά σ' ένα υψηλό ιδανικό, όπως και σε βαθιές καταξιωμένες ιδέες. Το εξαιρετικά πλούσιο σε ποσότητα και ποιότητα χαρακτικό του έργο αποπνέει τη μεγάλη αγάπη και ευλαβική προσήλωση του γλύπτη στην ελληνική παράδοση και ιδιαίτερα στον ιερό χώρο της Ιωνίας.
Είναι πράγματι εκπληκτικός ο τρόπος της εναρμόνισης των κινήσεων των μορφών μέσα στο τετράγωνο ή κυκλικό πεδίο, όπως και ο συγκερασμός της λιτότητας, της ευαισθησίας, της εκλέπτυνσης με το σφριγηλό πλάσιμο του όγκου, το δυνατό περίγραμμα, συνδυασμός πού μας θυμίζει τους αρχαίους χαράκτες.
Ταυτόχρονα ο καλλιτέχνης έχει μια εξαίρετη φυσική όραση, πού του επιτρέπει να χαράζει και τις πιο μικρές λεπτομέρειες μιας σύνθεσης. Η παράσταση είναι εγγεγραμμένη μέσα στην περιφέρεια του μεταλλίου, όπως και το αρχαίο νόμισμα, πού καταλαμβάνει σχεδόν όλο το χώρο με έντονο περίγραμμα και όγκους ανάγλυφους. Όπως και στους αρχαίους σφραγιδογλύφους, μας εντυπωσιάζουν το στιβαρό πλάσιμο των μορφών, ή μεγάλη ποικιλία των συνθέσεων, πού προϋποθέτει μια αστείρευτη πηγή δημιουργικής φαντασίας και πρωτοτυπία στην έκφραση.
Το θαυμαστό στο Βάσο Καπάνταη είναι ή ευχέρεια να πλάθει τεράστια σε διαστάσεις γλυπτά έργα, μεγαλόπρεπες μνημειακές μορφές φιλοτεχνημένες σε μάρμαρο, σε χαλκό και διάφορα άλλα υλικά και ταυτόχρονα να μας χαρίζει ανεπανάληπτα σε ομορφιά, καλλιτεχνική ευαισθησία και δύναμη χαρακτικά έργα, δουλεμένα σε μικρές επιφάνειες, οπού απαιτείται ειδική δεξιοτεχνία και αγάπη.
Οι χαρακτικές του δημιουργίες είναι μοντέρνες, ζωντανές, πού θυμίζουν όμως τις πανάρχαιες καταβολές μας. Ο διάχυτος και έντονος συμβολισμός τους δίνει έναν πανανθρώπινο χαρακτήρα πού μας συγκλονίζει βαθιά. Θα κάνω μιαν αναφορά σε τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτής της αντίληψης, πρόκειται για τρία θαυμαστά χάλκινα μετάλλια:
Μικρά Ασία. Στο κυκλικό μεταλλικό πεδίο χάραξε ο γλύπτης ένα σβησμένο λυχνάρι, πού μας θυμίζει τα αρχαία πρότυπα- ένα παράθυρο σιδηρόφραχτο φυλακής βρίσκεται ακριβώς από πάνω του. Ή λαβή όμως του λυχναριού είναι διάτρητη και συμβολίζει την ελπίδα για λύτρωση.
Ελευθερία στον άνθρωπο. Ένα συγκλονιστικό απέριττο, χάλκινο τετράγωνο πλακίδιο, πού κλείνει μέσα του όλο τον ανθρώπινο πόνο και τη λαχτάρα του ανθρώπου για τη λευτεριά. Δύο πατούσες, περιτριγυρισμένες από συρματόπλεγμα και, ως να μην έφθανε αυτό, ένας άλλος κύκλος να περικλείει ασφυκτικά την όλη παράσταση. Ή λευτεριά ανήκει μονάχα στις δύο μικροσκοπικές πυγολαμπίδες πού στέκουν ελεύθερες έξω από τους κλοιούς.
Προσφυγικά τραγούδια ονόμασε ο καλλιτέχνης τη λύρα με τις χορδές της από συρματόπλεγμα, πού χάραξε με περισσή ευαισθησία και συντριβή πάνω στη χάλκινη κυκλική επιφάνεια. Μικρασιάτης στην καταγωγή ο ίδιος, συνταίριαξε στα τρία παραπάνω μετάλλια την απελπισία με την ελπίδα, τον αφανισμό ενός πολιτισμού με την προέκταση της δόξας, πού κανείς δεν μπορεί να σβήσει και πού αυτή παραμένει αθάνατη.
Το πλήθος των μορφών πού χάραξε απευθείας στο αρνητικό ( μήτρα — τεχνική αρχαίων νομισμάτων), πάνω σε μια σειρά από στενόμακρα χάλκινα πλακίδια (μικρές φρίζες μόλις λίγων εκατοστών), είναι εμπνευσμένες τόσο από την αρχαία εποχή, όσο και από τους μεταγενέστερους χρόνους. Από τα αγαπημένα του θέματα είναι ή ένδοξη μάχη των Ελλήνων ενάντια στους Πέρσες, στο Μαραθώνα, οι θεοί του 'Ολύμπου, χαραγμένοι με μια διάθεση σκωπτική και βαθιά ανθρώπινη, σκηνές διονυσιακές πού μας μεταφέρουν χιλιάδες χρόνια πίσω. Σε άλλα πάλι εικονίζονται σκηνή από βυζαντινό κυνήγι ή σκηνή σύγχρονου γάμου, οπού όμως διαφαίνεται ή προσήλωση του γλύπτη στην αρχαία παράδοση.
Ο Βάσος Καπάνταης μεταγγίζοντας μας τα αρχαία ελληνικά βιώματα μέσα από το χαρακτικό του έργο, το κάνει γιατί δεν μπορεί να κάνει διαφορετικά. Είναι ή ίδια ή ζωή του, ή δικαίωση της ύπαρξης του μέσα από αυτά. Είναι γι' αυτόν μια αναγκαιότητα, πού του δίνει τη δύναμη να συνεχίσει τη θαυμαστή ανοδική του πορεία μέσα στο χρόνο, για την ολοκλήρωση του έργου του, πού είναι πολύτιμο για την ελληνική χαρακτική τέχνη.
Καταλήγοντας, νομίζω ότι δεν θα ήταν υπερβολή να παρομοιάσω το σύνολο του χαρακτικού του έργου με ένα φορητό μουσείο μεταλλίων, πού εντυπωσιάζει με την αφάνταστη ποικιλία των θεμάτων, της δομής, της έκφρασης και της απόδοσης των μορφών.
|
