ΚΡΙΤΙΚΕΣ / ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΣΤΡΑΤΗΣ ΔΟΥΚΑΣ Λογοτέχνης και τεχνοκριτικός "ΕΠΙΜΕΤΡΟΝ" Ἀπό τό Μελετήματα γιὰ τὸν Χαλεπᾶ καὶ τὴν ἐποχή του, ἐπιμ. Στρατῆ Φιλιππότη, ἐκδ. ΕΡΙΝΝΗ, Αθήνα 1999. Ὁ Γιαννούλης Χαλεπᾶς εἶναι, ἴσως, ἡ πιὸ συμπυκνωμένη καὶ προβληματικὴ μορφὴ τῆς νεώτερης Ἑλλάδος, ποὺ ἡ παρουσία της μᾶς εἶναι ἀκόμη σκιώδης καὶ μυστική. Μοιάζει μὲ ριζολίθι, ποὺ τὸ φανερό του ἀνάστημα εἶναι ἐλάχιστο, μπροστὰ στὸ καταχωσμένο καὶ ὑποχθόνιο. Θὰ χρειασθοῦν ἐπίπονες καὶ πολύπλευρες ἀποκαλυπτικὲς προεργασίες καθαρῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας -βιογραφικές, ἱστορικοκοινωνικές, ψυχοπαθολογικές, αἰσθητικές- καὶ πιὸ πολὺ ἀκόμα, μιὰ πνευματικὴ προκαλλιέργεια καὶ ψυχικὴ ἑτοιμασία,γιὰ νὰ τὸν συλλάβουμε κάπως ὁλοκληρωμένο. Τὸ ψυχικό του τοπίο ἀποτελεῖ εὐρὺ καὶ πολυσήμαντο πεδίο ἐπιστημονικοῦ προβληματισμοῦ καὶ συνάμα τὸν πιὸ συγκεντρωτικὸ καθρέπτη τοῦ ἀσθματικοῦ μεταβολισμοῦ τῆς νεοελληνικῆς ζωῆς, μέσα στὴν πρώτη ἑκατονταετία. Οἱ προετοιμασίες αὐτές, ἀπαραίτητες γιὰ νὰ ἀποκαλυφθεῖ τὸ βάθρο, δὲν μποροῦν ὡστόσο μόνες τους νὰ μᾶς βοηθήσουν νὰ ψαύσουμε καὶ τὸ ἄγαλμα. Ἡ αἰσθητικὴ χαρὰ καὶ κατανόηση τῆς πανάκριβης σημασίας τοῦ ἔργου του μέλλει ν' ἀποτελέσει ὑπόθεση τῆς ἑπόμενης καὶ μεθεπόμενης καλλιτεχνικῆς γενεᾶς. Ἂν γιὰ τὸ σολωμικὸ ἔργο παρατηρήθηκε εὔστοχα πὼς πραγματοποιεῖ τὴν ἐξελικτικὴ πορεία τριῶν ποιητικῶν γενεῶν καὶ ἀντιπροσωπεύει τὸ πρῶτο ξανακελάηδημα τῆς σωπασμένης ἀρχαίας πηγῆς, γιὰ τὸ ἔργο τοῦ Χαλεπᾶ θὰ μποροῦσε βάσιμα νὰ εἰπωθεῖ πὼς βρέθηκε στὴν πρωτοπορία δύο συνεχομένων καλλιτεχνικῶν αἰώνων, τοῦ 19ου καὶ 20οῦ, καὶ ἀποτελεῖ μαζὶ μὲ τὴν παγκοσμιώτερη τούτη σημασία του, τὸν μοναδικὸ κρίκο γιὰ ὅλους τους χαμένους ἑλληνικοὺς αἰῶνες. Σὲ κανένα ἄλλο σύγχρονο ἔργο δὲν βρίσκουμε συγκεντρωμένα ὅσα ἀποτελοῦν τὴ βάση ἑνὸς ἔργου μεγάλου καὶ ὑψηλοῦ: ἔνστιχτο, λαϊκότητα, σοφία, ἱστορικὴ καὶ πανανθρώπινη συνείδηση -τοῦ ἀρχαίου, τοῦ χριστιανικοῦ, τοῦ λαϊκοῦ- ἀπ' ὅπου ξεπετάχτηκαν τόσοι ἥρωες, τόσες ψυχές, τόσα σύμβολα, κάτι τὸ μοναδικὸ ποὺ ἡ πνευματικότητά του τὸ κάνει νὰ στέκει ξεχωριστὸ μέσα σ' ὅλη τὴ σύγχρονη παραγωγὴ καὶ ποὺ δὲν ξέρεις ἂν πρέπει νὰ τὸ θεωρήσεις γιὰ «δράγματα τοῦ ἀρχαίου ἀμητοῦ» ἢ γιὰ «πολύτιμο καμίνευμα» τοῦ τραγικοῦ στοιχείου τῆς ζωῆς του.