ΚΡΙΤΙΚΕΣ / ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ Επιμελήτρια Εθνικής Πινακοθήκης "Πρωτότυπη Χαρακτική" «Επταήμερο Αφιέρωμα – Πύργοι Αγίου όρους», Καθημερινή, Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2003. Ο ΜΑΡΚΟΣ ΚΑΜΠΑΝΗΣ ακολουθώντας την ιδιωματική γλώσσα που είναι ταυτισμένη με την υψυτυπία -χαρακτική σε ξύλο, ή λινόλεουμ στην περίπτωση αυτή- δημιουργεί εκτός χρόνου αλλά εντός τόπου θεοσκεπούς πρωτότυπη χαρακτική. Η καθαρότητα της δουλειάς του πηγάζει από ένα σπάνιο για τα σημερινά δεδομένα ερέθισμα που είναι η πνευματική και καλλιτεχνική σχέση του με το Άγιον Όρος. Η σχέση αυτή είναι απόλυτη και άμεση γιατί φέρει τα πιστοποιητικά της άμεσης γνώσης της αγιορείτικης, ορθόδοξης χαρακτικής. Είναι μια τέχνη μέσα από την οποία επιβίωσε μια ξεχωριστή έκφραση λαϊκής θρησκευτικότητας: ο Καμπάνης τη γνώρισε εις βάθος, αφού τα τελευταία χρόνια εκπονεί, από τις αυθεντικές χάλκινες μήτρες που φυλάσσονται σε διάφορες μονές, νέα τυπώματα. Με τη δεξιοτεχνία του «εργοχειρά» διασώζει και αναπαράγει μοναδικές «Χάρτινες Εικόνες», όπως τις ονόμασε η αείμνηστη Ντόρα Παπαστράτου, ενώ αναδεικνύεται μια τέχνη που ήκμαζε όσο καμία άλλη στο Άγιον Όρος. Η σιωπηρή αυτή δουλειά έχει δέσει τον Μάρκο Καμπάνη και το Άγιον Όρος με πνευματικά «δεσμά», αλλά ακόμα ουσιαστικότερα με το δικό του «Όρος», το εργαστήριο Χαρακτικής του στην Αθήνα. Εκπαιδευμένος, αρχικώς, στο Λονδίνο ως ζωγράφος, ανακαλύπτει, όπως και τόσοι άλλοι εικαστικοί, μετά την πρώτη του επίσκεψη στο 1991 στο Άγιον Όρος, έναν νέο κόσμο, που έχει τον τρόπο να μετατρέπει τον (άρρενα) επισκέπτη - περιηγητή σε προσκυνητή. Έτσι μεταβάλλεται και ο «δυτικότροπος» Καμπάνης - συνεπικουρούμενος μάλιστα από την ξεχωριστή προσωπικότητα του ιερομόναχου Ιουστίνου Σιμωνοπετρίτη- σε χειρώνακτα της ορθόδοξης χαρακτικής, αλλά και σε εμπνευσμένο δεξιοτέχνη μιας απαιτητικής τέχνης. «Μας ανέπαυσαν« τα δείγματα της δουλειάς του Μάρκου Καμπάνη, ομολογεί ο Καθοδηγούμενος της Ιεράς Μονής Ιβήρων Αρχιμανδρίτης Βασίλειος, αποδίδοντας το αισθητικό και ηθικό περιβάλλον μέσα στο οποίο κινήθηκε ο καλλιτέχνης. «Οι Πύργοι του Αγίου Όρους» (εκδ. «Αρμός», 1998) είναι ένας θεματικός κύκλος Χαρακτικών σε λινόλεουμ από 32 έργα μικρών διαστάσεων, που δουλεύτηκε από το 1996-1998 και εκτέθηκε για πρώτη φορά στον Αθήνα το 1998. Κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά ως λεύκωμα μαζί με σχέδια και ανθολόγιο περιηγητικών κειμένων. Τα σχόλια του αρχιτέκτονα-αναστηλωτή Πλούταρχου Θεοχαρίδου προσδιορίζουν το ιστορικό πλαίσιο: από τα πρώτα χρόνια των οργανωμένων κοινοβίων στο β’ μισό του 10ου αι. το Όρος είχε ήδη οχυρωθεί με τείχη και πύργους, από τους οποίους διασώζονται ακόμα πολλοί. Ο Καμπάνης ενδιαφέρθηκε, πρωτοτυπώντας θεματικά, για τα απομονωμένα και αχρηστεμένα πια οχυρά, τα οποία όμως κατά περιόδους κατοικήθηκαν, ή χρησιμοποιήθηκαν ως αποθήκες πολύτιμων κειμηλίων. Εστίασε τη ματιά του -που δεν είναι του αρχαιοδίφη ή ακόμα του φωτογράφου- στην αναδημιουργία μιας νέας, τυπωμένης εικόνας, η στιβαρότατα της οποίας, παρά το μικρό της μέγεθος αποκαλύπτεται ως μνημειακή, ενώ μέσα από τα ερείπια διασώζει εικαστικά την ιερότητα του τοπίου. Το «λαϊκότροπο βυζαντινογενές» εικαστικό ύφος, που θα ήταν σε άλλη περίπτωση αναχρονισμός ανασύρει στο μνήμη τη σημαντικότερη εποχή της νεοελληνικής χαρακτικής, την ελληνοκεντρική περίοδο του Μεσοπολέμου, κατά την οποία εισάγονται δειλά και εξπρεσιονιστικά ερεθίσματα, στα οποία διέπρεψαν οι μαθητές του Γ. Κεφαλληνού, κυρίως όμως ο Ευθ. Παπαδημητρίου. «Το κτιστό και το άκτιστο περιχωρούνται συνευφραινόμενα», τονίζει λυρικά ο Ιβηρίτης Βασίλειος, παραπέμποντας στην ενότητα έκφρασης στόχων και αισθητικής του Μάρκου Καμπάνη, που με την πρωτότυπη «χειροποίητη» χαρακτική του έδωσε έναν «ιλαρό» οικολογικό οδηγό των «Πύργων του Αγίου Όρους». Πολυδάπανα δείγματα δουλειάς που τείνουν να εκλείψουν στον τόπο μας.